Nghiên cứu địa chất ở Việt Nam

Nhận xét đầu tiên và sơ khai về địa chất Việt Nam là bài báo ngắn 3 trang của C.J. Arnoux đăng trên Báo cáo của Viện Hàn lâm Khoa học Pháp dưới tiêu đề “Ghi chép về địa chất xứ Nam Kỳ” (1852 – Notes sur la géologie de la Cochinchine). Từ cái mốc đó đến nay, lịch sử nghiên cứu địa chất Việt Nam có thể chia ra làm 2 giai đoạn chính: 1) Giai đoạn do người Pháp thực hiện (1852-1954); và 2) Giai đoạn do các địa chất Việt Nam thực hiện (1945-Ngày nay). Giữa 2 giai đoạn này có một khoảng thời gian xen kẽ khi nước nhà chưa thống nhất, từ 1954 đến 1975, là thời gian mà các nhà địa chất Pháp với tư cách là cộng tác viên khoa học của Sở Địa chất thuộc Nha Tài nguyên Thiên nhiên của Cộng hòa Việt Nam đã phối hợp với các nhà địa chất Nam Việt Nam cùng nghiên cứu địa chất Nam Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu địa chất Việt Nam trong từng giai đoạn có thể trình bày tóm tắt dưới đây. Trong giai đoạn trước năm 1945, các nhà địa chất Pháp đã xác định được những nét cấu trúc địa chất cơ bản ở nước ta nhờ việc lập bản đồ địa chất tỷ lệ 1:100.000 và 1:500.000 một số vùng ở Miền Bắc và Miền Nam nước ta. Tuy còn có những sai sót, hoặc những tài liệu không chính xác do tình hình phát triển của khoa học thời kỳ đó, nhưng những nét cơ bản về địa tầng và hoạt động magma trên lãnh thổ nước ta đã được phác họa rõ nét. Dựa vào đó, và đối chiếu với các kết quả nghiên cứu địa chất ở các nước lân cận họ đã dựng lên được những cấu trúc địa chất và những nét chính về hoạt động kiến tạo ở nước ta. Trong khoảng thời gian nghiên cứu địa chất xen kẽ vào những năm 70 của thế kỷ XX, dựa vào các tài liệu hàng không của Mỹ đo đạc vùng thềm lục địa Nam Việt Nam, triển vọng dầu khí ở thềm lục địa Nam Việt Nam đã được sơ bộ nêu lên. Ngay sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945), ngày 2/10/1945 Bộ Quốc dân Kinh tế đã ra nghị định thành lập Tổng nha Khoáng chất và Kỹ nghệ với nhiệm vụ “quản trị các hầm mỏ, kể cả các mỏ đã khai thác bằng hầm, nghiên cứu các vấn đề liên can đến lịch sử địa chất của nước Việt Nam, khai thác các vật liệu có liên can tới địa chất học”. Đây là cơ quan tiền thân của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản hiện nay. Tuy nhiên, chỉ 4 tháng sau ngày Cách mạng thành công, nước ta lại bước vào cuộc Kháng chiến chống Pháp kể từ ngày 19/12/1945. Do sự tập trung toàn lực cho cuộc kháng chiến, việc nghiên cứu về địa chất không được triển khai. Ở các vùng tự do, khoáng sản ở các mỏ đã biết được khai thác để phục vụ công cuộc Kháng chiến. Từ năm 1954, khi Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng ngành Địa chất nước Việt Nam mới thực sự bắt tay vào nghiên cứu cái nền địa chất của đất nước. Trong những năm đầu của thời kỳ này, do không có nhân lực chuyên ngành, Nhà nước ta đã phải mời các chuyên gia từ các nước Liên Xô và Đông Âu đến giúp. Công việc bắt đầu bằng sự điều tra các mỏ đã biết để nắm chắc được trữ lượng và tài nguyên để tiếp tục việc khai thác. Đồng thời, từ năm 1959, việc nghiên cứu cơ bản về địa chất được bắt đầu tiến hành với việc lập bản đồ địa chất tỷ lệ 1:500.000 Miền Bắc Việt Nam. Kết quả là đã xuất bản tờ Bản đồ địa chất Miền Bắc Việt Nam tỷ lệ 1:500.000 (1963) và thuyết minh kèm theo “Địa chất Miền Bắc Việt Nam” [Đovjikov A.E. và nnk., 1965] do Đoàn Địa chất 20 thực hiện với sự cố vấn và chủ trì của một nhóm chuyên gia Liên Xô. Chỉ khoảng vài năm sau, đội ngũ địa chất Việt Nam đã hình thành. Nhằm hiểu rõ hơn cấu trúc địa chất của lãnh thổ và tạo cơ sở điều tra chi tiết các tụ khoáng mới phát hiện, từ năm 1964 các nhà địa chất Việt Nam đã tự mình đo vẽ bản đồ địa chất tỷ lệ 1:200.000 của các vùng ở Miền Bắc. Từ năm 1975, sau khi nước nhà thống nhất việc nghiên cứu địa chất được mở rộng ra toàn lãnh thổ. Các tờ Bản đồ địa chất Việt Nam và Bản đồ Khoáng sản Việt Nam tỷ lệ 1:500.000 do các nhà địa chất Việt Nam thực hiện được xuất bản [Trần Đức Lương, Nguyễn Xuân Bao và nnk., 1988; Lê Văn Trảo, Trần Phú Thành và nnk., 1982] kèm theo các thuyết minh về Địa tầng [Vũ Khúc, Bùi Phú Mỹ và nnk., 1990] và Các thành tạo magma [Đào Đình Thục, Huỳnh Trung và nnk., 1995], đánh dấu vai trò của các nhà địa chất Việt Nam trong việc nghiên cứu địa chất và điều tra khoáng sản trên đất nước mình
http://repository.vnu.edu.vn/handle/VNU_123/18153